Öfke kontrolü, bireylerin ruh halinin nasıl olduğunu bildiren duygular, insanları anlamak için oldukça önemlidir. Günlük hayatımızda insanları anlayabilmek için üzerinde durulması gereken mühim duygularımızdan birisi de “öfkedir”. Öfke duygusu, her insanda bulunan ve günlük hayatta farklı düzeylerde ortaya çıkan bir duygudur. Bu duygu, karşılanmamış gereksinimlerin işaretçisi olabilmektedir. Örneğin öfkenin verdiği mesaj “istediğim şeye ulaşamıyorum, onu elde edemiyorum” olabilir. Bunun gibi öfkenin ortaya çıkmasına neden olan birçok faktör bulunmaktadır. “Engellenme, saldırıya uğrama, tehdit edilme, kısıtlanma, haksızlık vb.” durumlar bunlardan bazılarıdır. Bu durumlar karşısında ortaya çıkan öfke duygusu, sağlıklı bir şekilde kontrol altına alınmadığında fiziksel, zihinsel, sosyal ve duygusal alanlarda sorunlara yol açabilmektedir. Öfke genellikle istenmeyen ve hoş karşılanmayan bir duygusal hal olarak bilinir. Fakat öfkenin kendini korumak, hedefine ulaşmak, tehlikeli durumlara karşı hazırlıklı olmak veya engelleri ortadan kaldırmak için bireyi motive etme ve koruma gibi bir fonksiyonu da vardır.
“Öfkeyle kalkan zararla oturur.”
Öfke, kısa sürdüğünde ve orta şiddetli olduğunda yararlı, sürekli veya çok şiddetli olduğunda ise yıkıcı olabilen bir duygudur. Birey, öfke sonucunda ortaya çıkan enerjiyi olumlu olarak kullandığında öfke normal ve sağlıklı bir duygu olarak kabul edilir. Sağlıklı olarak dışa vurulan öfkeninse aslında amaca hizmet ettiğini ve bireye fayda sağlayabildiğini söyleyebiliriz. Fakat kontrol edilemeyen öfkenin sağlıksız biçimde açığa çıkması, önce bireyin kendisine sonra çevresine zarar verebilmektedir. Bu anlamda öfkenin yapıcı olarak kullanılması oldukça önemlidir.
Öfkenin İfade Edilmesi
Öfke temel duygularımızdan bir tanesi olmasına rağmen, birçok kişi öfkesini işlevsel bir şekilde dışa vuramamaktadır. Öfkeli olan birey aynı anda birden fazla belirti ile karşı karşıya kalabilir. Örneğin kasların kasılması, titreme, ağız kuruluğu ortaya çıkan bazı belirtilerdir. Elbette bu belirtilerin kişiden kişiye farklılık göstermesi gibi öfkenin ifade ediliş biçimi de farklılık gösterecektir. Kişi olaylar karşısında öfkesini ya bastırarak içine atar ya saldırgan bazı davranışlar ile ifade eder ya da öfkesini yapıcı bir şekilde kontrol eder. Burada vurgulanması gereken nokta şudur ki; öfkenin bastırılması yani ifade edilmemesi bireylerin ilişkilerinde güçlük yaşamalarına, kızgınlık, gücenmişlik, kin beslemelerine neden olabilmektedir. Öfke bastırıldıkça daha çok harekete geçen, artış gösteren bir duygudur. Bu yüzden bastırmak yerine kontrol etmeyi öğrenmek en sağlıklı yoldur.
Öfkenin Kontrol Edilmesi Ne Demektir?
Öfke yaşantısını kontrol altına akmaktır. Hissedilen öfkeyi kontrol edebilmek için öncelikle bu duygunun kabul edilmesi, nedenlerinin anlaşılması ve doğru ifade edebilmek için bu yolları öğrenip özümsenmesi gerekmektedir. Öfkeyi kontrol etmek demek, öfkelenmemek veya öfkenin gösterilmemesi demek değil, öfkenin sağlıklı gösterilmesi demektir.
Öfkeyi Kontrol Etme/Öfke İle Baş Etme Yolları
- Öfkenin kabul edilmesi: Öfke ile başa çıkmanın ilk şartı kişinin öfkeli olduğunu kabul etmesidir. Kabul edilmeyen öfke dolaylı yollarla ortaya çıkabilir ve daha tehlikeli olabilir.
- Öfkenin kaynağını bulmak: Sonraki adım öfkenin asıl sebebini yani kaynağını bulmaktır. Bazen öfkenin sebebi çok açık belliyken bazen belirsiz ve karmaşık olabilir.
- Neden öfkeli olunduğunu anlamak: Öfke duygusunu bir buzdağına benzetecek olursak, öfke buzdağının suyun üzerinde kalan kısmıdır. Dışarıya yansıtılan öfkedir fakat gerçekten hissedileni bulmak için derinlere inmek gerekebilir. Ancak bu söylendiği gibi kolay değildir. Öfkenin kaynağı çok açık olsa bile gerçek sebep o olmayabilir.
- Öfkeyle gerçekçi biçimde mücadele etmek: Öfkelenilen durumu inceleyerek değiştirilip değiştirilmeyeceğine bakmak, değiştirilebilecek koşullardaysa gerekli yöntemleri uygulamak, değiştirilmeyecek koşullardaysa sorunla mücadele etmek etkili olacaktır.
