Narsist Ne Demek?
Narsizm mükemmeliyetçi bir kimlik geliştirerek her ortamda hayranlık uyandırmak için çabalama durumudur. Narsistik kişilik bozukluğu ise çok üstün ve eşi bulunmaz birisi olduğuna ilişkin yaygın bir duygu, beğenilme gereksinimi ve empati yapamama ile belirli olan kişilik bozukluğudur. Son derece benmerkezci bireyleri tanımlamak için de kullanılmaktadır.
Narsist kişilik özellikleri geliştirmenin tek bir nedeni yoktur. Sosyal çevre ve genetik gibi faktörlerle bağlantılı olduğu düşünülmektedir. Narsist insan erken çocukluk yıllarında ebeveynleri tarafından fizyolojik ve duygusal ihtiyaçları karşılanmamış veya ihmal edilmiş bireyler olabilmektedir.
Narsist anne veya narsist baba ile büyümüş olan kişiler sosyal öğrenme yoluyla çevresindeki narsistik davranışları gözlemleyerek sağlıksız ilişki kurmayı öğrenmektedir. Bu kişiler yetişkinlik döneminde de gözlemledikleri gibi narsist ilişki kurmaya devam ederler. Erken çocukluk döneminde ihmal edilme, reddedilme, baskıcı ve sert aile ortamı, gerçekçi olmayan beklentiler, duygusal ve fiziksel ihtiyaçların karşılanmaması gibi zorlayıcı deneyimler yetişkinlik döneminde narsist belirtileri oluşturmaktadır.
Narsist Kişilik Bozukluğu Belirtileri
Birçok insanın başkaları tarafından sevilme, ilgi görme takdir edilme veya beğenilmek gibi istekleri olabilir. Bu ihtiyaçlar benlik saygısı normal görülebildiği gibi önemli bir kişilik bozukluğunun da bir parçasıdır. Bu nedenle narsist kişilerin tamamı narsist kişilik bozukluğu yaşamazlar. Bunu saptayabilmek için narsist kişilik bozukluğu belirtileri ayırt edilmelidir.
Narsistik kişilik bozukluğu belirtileri:
- Kendisinin çok önemli olduğu duygusunu taşıma: Başarı ve yeteneklerini abartır. Yeterli başarı göstermeksizin üstün biri olarak bilinmeyi istemektedir.
- Sürekli hayranlığa ihtiyaç duyma: Diğer insanlar tarafından çok beğenilmek, sürekli övgü almak ve ilgi gösterilmesini beklemektedir.
- Şişirilmiş hak duygusu: Başkaları tarafından özel bir muamele beklentisindedir; ilgi ve takdiri hak ettiğini düşünmektedir.
- Özel ve eşi bulunmaz biri olduğuna ve ancak özel ya da toplumsal durumu üstün kişilerin kendisini anlayabileceğine ya da ancak onlarla arkadaşlık etmesi gerektiğine inanma.
- Güç, başarı ve güzellikle ilgili fantezilerle meşgul olmak: Gerçekçi olmayan anlatılar yaratma ve onlara inanma
- Kıskanma ve kıskançlık duyguları: Çoğu zaman başkalarını kıskanır ya da başkalarının kendisini kıskandığına inanmaktadır
- Kibirli şekilde davranmak: Aşağı olarak algıladığı insanları küçümseme, kendini beğenmiş davranış ve tutumlar sergilemektedir. Eleştirilere karşı öfke, utanç veya küçük düşme tepkisinde bulunmaktadır.
- Başkalarından faydalanmak: Amaçlara ulaşmak için başka insanları ve zayıflıklarını kullanmak veya sömürmektedir. Kişilerarası ilişkileri kendi çıkarları için kullanmaktadır.
- Empati kuramamak: Başkalarının ihtiyaçlarını ve duygularını tanımada yetersizlik veya isteksizlik yaşamaktadır.
Narsistlik belirtileri açıkça ifade edilse de egoist ile narsist kavramı sıklıkla karıştırılmaktadır. Kısaca egoist ve narsist farkı; egoistlik bir davranış kalıbıdır ancak narsizim ise bir kişilik biçimidir. Ego ben demektir. Ben ile diğer insanlar arasında ilişki dengesini kurmaya çalışmaktadır. Ego işbirliğine açıktır ancak narsizmde başkasına ihtiyaç duymadan ben der. Herkes zaman zaman egoist olabilir ancak narsist kişilik bozukluğu demek için diğer belirtilerin de olması gereklidir.
Yukarıda açıklanmış olan narsistik belirtileri narsist erkek ve narsist kadın için de geçerlidir. Ancak bazı durumlarda narsistik insan özellikleri cinsiyetlere göre farklılık gösterebilmektedir.
Narsist Erkek Belirtleri
Farklı şekillerde sosyalleştikleri ve iletişim kurdukları için erkek ve kadınlarda narsistik özellikler farklılık gösterebilir. Erkekler kadınlara göre daha fazla başkalarını sömürme kendi çıkarları için başkalarının zayıflıklarını kullanma eğilimleri olduğu gözlemlenmiştir. Erkek narsistlerin öfkelendiklerinde saldırgan olma eğilimleri daha fazla olduğu belirtilmiştir. Erkek narsistler güç ve statüyü bir kontrol biçimi olarak daha fazla kullanmaktadırlar.
Narsist Kadın Belirtileri
Erkekler ile karşılaştırıldığında narsist kadın özellikleri derin güvensizlik, kıskançlık ve diğer kadınlarla rekabet etme eğilimi fazla olduğu gözlemlenmiştir. Kadın narsistler ihmali ve suçluluğu kontrol biçimi olarak kullanmaya eğimlidirler.
Narsist kadınlar kendi çabalarının her zaman daha fazla olduğunu, acılarının herkesten daha çok olduğunu savunan ve kendini feda eden davranış ve tutumlarda bulunabilir. Bu genellikle gizli narsist olarak da adlandırılır. Sosyal olarak daha manipülatif olma eğilimindedirler. Kadın narsistler güvensizliklerini maskelemek amacıyla, fiziksel görünümleri ve sosyal imajları ile fazla ilgilenmektedirler.
Narsist Çeşitleri
Bireylerin narsistlik davranışları sergileme düzeyleri ve şekilleri farklılık göstermektedir. Bu nedenle bireylerde çeşitli narsizmin türleri görülmektedir.
Normal Narsizm: Kişinin kendine verdiği değer ve özgüven yüksektir ancak başkaları tarafından gelen eleştiriler özgüvenini olumsuz etkilemez. Başkalarının düşüncelerine değil kendi ile ilgili olan görüş ve düşüncelerine odaklanır.
Patolojik Narsizm: Davranış ve tepki boyutunda daha problemli davranmaktadır. Patolojik narsitlerin özellikleri kendinden emin ve başkalarının düşüncelerini önemsemez gibi görünür ancak tamamen dıştan gelen yorumlardan beslenirler. Patolojik narsist bireyler kendilerine yönelik hissettikleri tehditten korunmak için savunma mekanizmasına benzeyen davranış ve tutum sergilerler.
Patolojik narsist kişilik bozukluğu olanlar arasında obsesif kompulsif bozuklukla birlikte görülen obsesif narsist, pasif agresif kişilik bozukluğu ile birlikte görülen pasif narsist ve borderline kişilik bozukluğu ile görülen borderline narsist gibi patolojiler mevcuttur.
Büyüklük/Büyüklenme Narsizmi: Büyüklenen narsist insanlar kendini diğer insanlardan üstün görür. Şişirilmiş kendilik algısına sahiptir. Bu kişiler zekâlarını ve kapasitelerini abartmayı, kendine güvenli ve dışa dönük görünmeyi bir karakter haline getirmiştir. Beğenilme arzusu, başkalarından faydalanma, zorluklar için başkalarını suçlama, özel muamele talep etme, teşhircilik, saldırganlık, küstahlık ve kibir gibi davranışları içerir.
Kırılgan Narsist /Gizli Narsist: Kırılgan narsist kişiler güvensiz, utangaç ve başkalarının kendileri hakkındaki görüşlerine çok önem verirler. Utanmanın ve geri çekilmenin sebebi temel olarak kendine güvene ve kendilik algısına karşı tehditleri yıkmaktır. Gizli narsist kişilik bozukluğu olan bireyler ilgi odağı olmak yerine kendi acılarının ve ıstıraplarının herkesinkinden daha kötü ve ağır olduğunu düşünürler.
Teşhirci Narsistik Kişilik Bozukluğu: Sahte de olsa ebeveynleri tarafından hep mükemmel olduğuna dair yüceltmelerle yetişen bireylerde gelişen alt tiptir. Bu bireyler olumlu yanlarını hayran olunmak için teşhir etmektedirler.
Değersizleştirici Narsistik Kişilik Bozukluğu: İçsel değersizlik duygularını savunma sürekli ötekilerini değersizleştirerek telafi etmeye çalışmasıdır. Bunun nedeni erken çocukluk yaşantısında şiddete maruz kalma, aşağılanma, ihtiyaçların karşılanmaması ve travmatik deneyimlere karşı savunma mekanizmasıdır.
Narsistik Kişilik Bozukluğu ve Evlilik
Narsistik kişilik bozukluğu tanısına sahip kişilerin benmerkezci düşünceleri ve davranışları sosyal ilişkilerine de yansımaktadır. Narsist kişilerin özellikleri aile hayatı, iş hayatı ve özellikle romantik ilişkilerini olumsuz etkilemektedir. Narsist kişi özellikleri nedeniyle romantik ilişkideki partnerini duygusal ve düşünsel olarak etkileyebilmektedir. Bu nedenle narsist birini kendine bağlamak ve narsist sevgili ile evli olmak bazı zorlukları beraberinde getirir.
Narsist erkeğin evliliği veya kadının evliliğinde denge ve eşitlik görülmemektedir. Narsist kurbanları suçlama ve suçlu hissettirme görülmektedir. Narsist insanla yaşamak değersiz hissetmeye, sürekli eleştirilmeye veya görmezden gelinmeye sebep olabilmektedir. Narsist manüpilasyon yöntemi ile partnerinin duygularını ve tavırlarını değiştirmeye yönelik yalanlar ve baskılar yapabilir.
Kıskançlık, büyüklenmeci (grandiyöz) tavırlar ve saygısızca tutumlar ilişkiyi zayıflatabilmektedir. Eleştirileri kabul etmekte zorlanan narsist terk edilirse öfke patlamaları da yaşayabilmektedir. Bu durum partnerine fiziksel ve duygusal olarak zarar verebilir. Bu nedenle narsist hastalığı tedavisi için profesyonel destek almak ve sağlıklı bir ilişki dinamiği oluşturmak oldukça önemlidir.
Narist Kişilik Bozukluğu Olanlara Nasıl Davranmalı?
Narsist kişi ilişkilerinde güvensiz ve isteksiz olma eğilimindedir. Bu nedenle narsist kişiyi yönetmek veya ilişki kurmak güçtür. Yaşadığı olumsuz durumu kabul etmeyen narsist tedavisi için doğru davranışlarda bulunmak gereklidir.
Narsist bireyler ile sağlıklı iletişim kurmak için:
- Sakin bir ses tonu ile konuşmak,
- Onları tetikleyici olabilecek davranışlardan kaçınmak (iddialaşmak, karşılaştırmak vb.)
- İlişki dinamiğine sınırlar koymak,
- Açık ve net olarak ihtiyaçları dile getirmek,
- Narsist birini kendine bağlamak yerine sosyal destek sistemi oluşturmak ve profesyonel yardım almak yararlı olacaktır.
Narsist birinden kurtulmak yerine tedavi edilmesini desteklemek daha önemlidir. Narsist tedavi edilmezse kişilik bozukluğu olan patolojik bir duruma sebep olabilir. Kendisine ve çevresine duygusal zorlantılar yaşatabilir. Oluşabilecek diğer psikopatolojilerin önüne geçmek oldukça önemlidir. Bu nedenle uzman psikologların yardımı ile narsist tedavi edilmelidir.
Narsist Kişilik Bozukluğu Testi
Klinik boyutta narsistik kişilik bozukluğu için çeşitli testler bulunmaktadır. Bu testler tanı koymak ve narsistik kişilik bozukluğunu diğer psikopatolojilerden ayırmak için kullanılmaktadır. Objektif (yapılandırılmış) testler kişinin bilincinde olan bilgileri kullanırken projektif testler ise kişinin bilinçdışındaki boyutu ortaya çıkarmaktadır.
Bir objektif test olan Narsistik Kişilik Ölçeği güncel formu ile üstünlük, sömürücülük, otorite, kendine yeterlik, kendini beğenme, hak iddia etme ve teşhircilik olmak üzere yedi alt boyuttan ve toplam on altı sorudan oluşmaktadır. Rorschach Testi ise narsisizm ile ilgili en çok kullanılan projektif testir. Mürekkep lekelerinin bulunduğu on karttan oluşmaktadır. Kartların yorumlanması ile bireyin psikolojik alt yapısı hakkında bilgi vermektedir.
Narsistik kişilik bozukluğu tedavisi için sıklıkla kullanılan Bilişsel Davranışçı Terapi; davranışları biçimlendiren düşüncelerle ilgilenmekte ve bu düşüncelerdeki uyumsuzlukları çözmeyi amaçlamaktadır. Bu yönü ile narsisizm kişilik bozukluğu tedavisi için oldukça uygundur.
Kaynakça
- Bolat, Y., Ülker, M., Demir, C.G., (2016). Kavramsal Açıdan Narsisizm ve Eğitimde Narsistik Kişilik. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi
- Turan, K., (2022). Narsisistik Kişilik Bozukluğu ve Psikodinamik Alt Tipleri. Türkiye Bütüncül Psikoterapi Dergisi.
- Narcissistic Personality Disorder (2023). Psycom
