Uyku bozukluğu; gece uyuyamamak, uykuya dalamamak, uykudan sürekli uyanmak/uyku bölünmesi veya çok uyumak gibi semptomların olduğu bir durumdur. Bu bozukluk, kişinin uyku kalitesini önemli derecede etkileyebilir. Aynı zamanda kötü uyku kalitesi de, uyku bozukluklarına zemin hazırlayabilir. İşte bu noktada kötü uyku kalitesinin uyku bozukluğu açısından hem sebep hem sonuç olabileceği sonucu çıkarılabilir.

Uyku Bozukluğu Nedir?

Uyku, insan yaşamının devamlılığı için gerekli olan temel fizyolojik ihtiyaçlardan ve sağlıklı yaşamın en önemli unsurlarından biridir. Tıpkı nefes almak, yemek yemek, su içmek gibi. Uyku ihtiyacının ne kadar olduğu beslenme, sağlık durumu veya yaşa bağlı değişkenlik gösterebilmektedir. Örneğin okul öncesi dönemde çocukların uyku ihtiyacı 10-13 saat aralığındayken yetişkinlik dönemindeki ihtiyaç 7-9 saate inebilmektedir. Kişinin uyuduğu saat aralığı kadar uyandıktan sonra kendisini zinde hissetmesi yani uykusunun kalitesi de üzerinde durulması gereken bir faktördür. 

Kalitesiz uyku sonucu kişide yorgunluk, dikkatsizlik, enerjide azalma, karar verme güçlükleri, baş ağrısı, öfke, iştahsızlık vb. durumlar görülebilir. Elbette her insan zaman zaman uyku konusunda problem yaşayabilir. Fakat uyku bozukluğu tanısının konulabilmesi için sürekli ve yoğun olarak bu problemlerin yaşanıyor olması gerekir Uykunun miktar ve kalitesinin yanında uyku zamanlaması da bu bozukluktan etkilenebilmektedir. Yaşanan bu durumlar yani uyku bozukluğu yaşamak, okul veya iş başarısına, kişinin sosyal ilişkilerine, evlilik veya aile yaşantısına olumsuz yansıyabilir.

Uyku Bozuklukları Neden Olur?

Uyku bozukluklarının çeşitli sebepleri olabilir. Bunlardan bazıları;

·   Psikolojik faktörler: Kaygı seviyesinin yüksek olması, stres, depresyon vb. durumlar uyku bozukluğuna sebep olabilir.

·   Sağlık durumu: Vücutta hissedilen kronik ağrılar, nefes almada zorluk yaşama, var olan kronik hastalıklar uyku bozukluğunun nedenlerindendir. Aynı zamanda bu hastalıklar için kullanılan ilaçlar uykusuzluk nedenleri arasında yer alabilmektedir. Bu da uyku problemi ile sonuçlanabilmektedir.

·   Çevresel faktörler: Kişinin uyuduğu alanın ışık, ses, ısı açısından uygun olmaması uyku kalitesinin azalmasına, bu da uyku bozukluğuna neden olabilir.

·   Madde kullanımı: Alkol, kafein, nikotin içerikli maddeler uykuya dalamama gibi uyku sorunları/ uyku düzeni bozukluğu yaratabilmektedir. Bu maddeler uykusuzluk nedeni olabilecek niteliktedir.

·   Vardiyalı çalışma: Düzensiz vardiyalarda çalışmak uyku döngüsünü bozabilir. Örneğin gece vardiyasında çalışan biri gündüz dışarıdan gelen gürültü sebebiyle sürekli uykudan uyanmak zorunda kalabilir. Bu da derin uykuya dalamama problemini beraberinde getirir.

·   Genetik faktörler: Bazı uyku bozukluğu çeşitlerinin (narkolepsi, huzursuz bacak sendromu gibi) temelinde genetik faktörler yatmaktadır.

Uyku Bozukluğu Çeşitleri Nelerdir?

Birçok farklı uyku bozukluğu çeşidi mevcuttur. “Uykusuzluk(insomnia), aşırı uykululuk(hipersomnia), uykuda solunum bozuklukları, huzursuz bacak sendromu, uyku felci, uyku terörü” bunlardan bazılarıdır. Genellikle ne gibi belirtilerinin olduğu veya kişiyi nasıl etkilediklerini açıklayan kategoriler halinde gruplandırılırlar. Uyku bozuklukları ayrıca hareketlere, uyku-uyanıklık döngüsündeki doğal problemlere, solunumla ilgili sorunlara, uykuya dalmada güçlük çekmeye veya gün içinde ne kadar uykulu hissedildiğine göre sınıflandırılabilir.

Uyku Bozuklukları Belirtileri Nelerdir?

Uyku bozukluğu belirtileri, bozukluğun çeşidine göre değişebilmektedir fakat bazı yaygın uykusuzluğun belirtileri mevcuttur. Bunlar;

-Uykuya dalmada güçlük, uykuda kalmada zorluk, uyku düzensizliği yaşanması, uyuyamamak (insomnia belirtileri)

-Düzensiz uyku ve uyanıklık döngüsünün varlığı

-Günlük hayatta okulda veya işyerinde yorgun ve bitkin hissetmek

-Hafıza, konsantrasyon veya dikkat ile ilgili sorunlar yaşamak

-Sabahın çok erken saatlerinde uyanmak

-Uyku esnasında horlama, nefes nefese kalma, uykuda kasılma

-Uyku esnasında istemsiz hareketler, uyku anksiyetesi yaşama

-Kabuslar veya gece çığlık atarak uyanma

-Uykudayken rüyaların canlandırılması

-Günlük hayatta bazı işlevleri yerine getirirken uygunsuz zamanlarda (örneğin araba kullanırken, konuşurken, kitap okurken) aşırı derecede uykulu hissetmek veya uyuyakalmak

-Şiddetli baş ağrısı, öfkeli olma

Dikkat edilmesi gereken nokta, bu belirtilere sahip olan herkesin uyku hastalığı gibi bir durum yaşamadığı ve bazı belirtilerin başka psikolojik veya tıbbi durumlardan dolayı da kaynaklanabileceğidir.

Uyku Bozukluklarına Hangi Bölüm Bakar?

İnsomnia, uyku apnesi, hipersomnia gibi uyku hastalıkları konusunda uyku problemleri yaşayan kişilerin teşhisine “kulak-burun-boğaz, nöroloji, göğüs hastalıkları, iç hastalıklar” bölümleri bakar. Burada uyku bölünmesi nedenleri, uykusuzluk sebepleri, uykuya dalamama nedenleri, çok uyumanın sebepleri gibi konular irdelenir.

Uyku Bozukluğu Testi

Uyku bozukluğu testi, uyku bozuklukları yaşayan kişinin tedavisi için kullanılan bir testtir. Bu test; gece boyunca kişiye bağlanan elektrotlar yardımıyla, uyku esnasında yaşananlar hakkında veri alınmasıyla gerçekleşir. Bu yolla uyuyamama nedenleri, uykusuzluğun nedenleri gibi sorunun kaynağına inilir. Uyku bozukluğu testi yardımıyla uyku bozukluğu tedavisi kolaylaşabilmektedir.

Uyku Bozukluğu Tedavisi

Uyku bozukluklarının tedavisi, bozukluğun türüne, şiddetine göre farklılık gösterir. Uyku hijyenini iyileştirmek(odanın karanlık, sessiz olması, beslenmeye dikkat edilmesi vb.), kafein veya alkol içeren maddelerden kaçınmak gibi değişikliklerle uyuyamama sorunu hafifletilebilir. Uyku bozuklukları tedavisi için aynı zamanda terapi veya tıbbi yardım da diğer seçeneklerdendir. Bu seçeneklerden hangisinin uygulanacağına karar vermek için uzman yardımı almak oldukça önemlidir. Uyku bozukluğunun tedavisi için ne tür bir uyku problemi yaşandığının fark edilmesi önemlidir. Bu türlerden kısaca bahsetmek gerekirse ;

Uykusuzluk (Insomnia)

 Kişinin uykuya dalamama sorunu, uykuyu sürdürme (uyandıktan sonra tekrar uyuyamama) veya çok erken uyanma sorunu yaşamasıdır. Bu durumu yaşayanlar uykusuzluk belirtileri gösterirler.

Aşırı uykululuk (Hipersomnia)

Kişinin gece en az 7 saat uyumuş olmasına rağmen gündüz tekrarlayan uykulara dalması, uyandıktan sonra uyanık kalmada güçlük yaşaması ile karakterize olan bir uyku bozukluğu çeşididir. Kişi ne kadar uyursa uyusun kendisini dinlenmiş hissetmez.

 Uykuda solunum bozuklukları

Uykuda solunum bozuklukları arasında basit horlama, üst solunum yolu direnci sendromu ve uyku apnesi sendromu bulunur. Semptomları arasında kronik horlama, uyku anında solunumun kesilmesi, zor nefes alma vardır.

Huzursuz bacak sendromu

Huzursuz bacak sendromu (HBS), bir tür uyku anında hareket bozukluğudur. Kişinin uykudayken bacaklarında hissettiği rahatsızlık sonucu bacaklarını hareket ettirme dürtüsü nedeniyle uykuya dalmasını zorlaştıran bir durumdur. Bu belirtiler akşam veya geceleri gündüze göre daha yoğundur veya sadece akşam veya geceleri açığa çıkar.

Uyku felci

Uyku felci, halk arasında karabasan olarak bilinir. Bu bozukluk, kişinin uykuya dalarken veya uykudan uyanırken hareket edememesi, konuşamaması durumudur. Ayrıca bu duruma yoğun korku ve kaygı eşlik edebildiği için kişi korkutucu olabilecek halüsinasyonlar yaşayabilir. Bu durumu yaşayan bireyler, geceleri korkudan uyuyamamak sonucu ile karşı karşıya kalabilir.

Uyku terörü

Bu bozukluk, uykunun ilk saatlerinde çığlık atma ve ağlamanın eşlik ettiği ve beraberinde şiddetli korkunun yaşandığı bir bozukluktur. Bu bozukluk, çocukluk çağında yetişkinlik dönemine göre daha çok görülmektedir.