Stockholm Sendromu, bir kişinin rehin alındığı veya kötü koşullarda tutulduğu durumda rehin alıcıya karşı tutumlarının değişmesine denir. Bu kişi rehin alıcıya karşı pozitif duygular beslemeye başlar ve rehin alıcının yapabileceği zararlı eylemlere karşı çıkmaz hale gelir. Stockholm Sendromu rehin alma, tutukluluk veya tehdit durumlarında görülür.

Stockholm Sendromu nedir?

Stockholm Sendromunda rehin alıcının saldırganlıklarına karşı koruyucu bir tutum sergilemeyi tercih eden rehin alınanlar, rehin alıcıyla aralarındaki ilişki nedeniyle kendilerine zarar veren veya tehlikeli olan bu kişiye karşı sevecen duygular beslemeye başlarlar.  Stockholm Sendromunda birçok kişide benzer süreçler gözlenebilir ancak, bir grup durumundaki tüm rehineler veya tutsakları kapsayan toplu Stockholm Sendromu yaşanmaz.

Bu sendrom, rehin alma veya tehdit durumlarında bulunan insanlar için ciddi bir psikolojik problemdir. Kişi rehin alıcının kontrolü altındadır ve rehin alıcının yapabileceği zararlı eylemlere karşı çıkmaz hale gelir. Bu durumda rehinenin kendisinin rehin alan kişiye duygusal anlamda bağlanması gözlenir. Ayrıca birey rehin olma konumundan çıkmasından sonra bile bu duygu ve düşüncelerin devam etme olasılığı vardır. Bu durum kişinin hayatını negatif yönde etkiler.

Stockholm Sendromu benzer durumlar içeren başka alanlarda da görülür. Aile içinde gerçekleşen şiddet görme durumu, cinsel istismar veya fiziksel/psikolojik şiddet, kötü muamele gibi durumlarda da benzer davranışlar ortaya çıkar. Bu sendrom, ciddi bir psikolojik problemdir. Rehin alma durumundan çıktıktan sonra bile devam etme ihtimalini taşır.

Stockholm Sendromu belirtileri nelerdir?  

Stockholm Sendromu durumunda ortaya çıkan belirtiler şunlardır;

·       Rehin alıcıya karşı pozitif duygular: Kişi rehin alıcıya karşı sevecen ve anlayışlı duygular besler.

·       Rehin alıcının yanında kalma isteği ve bağımlılık: Kişi rehin alıcının yanında kalmak ister ve ayrılmak istemez. 

·       Rehin alıcıya karşı koruyucu tutum: Kişi rehin alıcının yapabileceği zararlı eylemlere karşı çıkmaz hale gelir ve onu koruma eğilimi gösterir. 

·       Rehin alıcı hakkında olumlu yorumlar: Kişi rehin alıcı hakkında olumlu yorumlar yapar ve onun yapabileceği kötü şeyleri görmezden gelir. 

·       Rehin alıcıyla ilişki kurma eğilimi: Kişi rehin alıcıyla aralarındaki ilişkiyi pekiştirme eğilimi gösterir. 

·       Rehin alındığı durumu normalleştirme: Kişi rehin alındığı durumu normal veya kabul edilebilir bir durum olarak görme eğilimi gösterir.

Stockholm Sendromu belirtileri farklı insanlarda farklı şiddette ve açıklıkta ortaya çıkar ve bu belirtilerin her biri her zaman görülmeyebilir. Ancak, bu belirtilerin birçoğunun ortaya çıkması Stockholm Sendromunun varlığının işaretidir.

Stockholm Sendromu neden oluşur? 

Stockholm Sendromu, insanların kontrol altındaki veya güvensiz durumlarının sonucu oluşur. Bu durumlar, kişinin fiziksel veya duygusal olarak zarar görme riski altında olması, diğer tarafın şiddetli, kontrolcü veya tehditkâr davranışları sergilemesi, kişinin diğer tarafına bağımlı olması gibi nedenlere bağlı olarak ortaya çıkar.  Ayrıca, Stockholm Sendromu oluşmasına katkıda bulunup bu süreci hızlandıran diğer etmenler arasında; kişinin diğer tarafının kendisiyle ilgili duygusal ihtiyaçlarını karşılaması, diğer tarafın kişiye güç verici veya güvenli bir ortam sağlaması, kişinin kendisiyle veya diğer insanlarla olan bağlarının zayıf olması gibi faktörler bulunur. 

Stockholm Sendromu, insanların kontrol altındaki veya güvensiz durumlarının sonucu oluşan bir duygusal durumdur. Stockholm Sendromu oluşumu kişiden kişiye değişir ve birçok faktörün bir arada bulunması gerektiği unutulmamalıdır. Ayrıca, bu sendrom insanların sağlıklı ve mutlu bir yaşam sürdükleri normal ilişkilerin dışında görülebilir ve tehlikeli sonuçlar doğurur.

Stockholm Sendromu nasıl tedavi edilir?  

Stockholm Sendromu tedavisi psikolojik müdahaleler gerektirir. Kişinin rehin alıcısından ayrılmasına ve bu travmatik deneyimi atlatmasına yardımcı olacak terapileri içerir. Kişinin travma terapisi, duygusal destek terapisi veya grup terapisi gibi yaklaşımlardan yararlanması teşvik edilir. Kişinin depresyon, anksiyete, panik bozukluğu gibi fizyolojik ve duygusal belirtileri varsa, bu durumların tedavisi için ilaçlar veya diğer medikal müdahaleler uygulanır. Kişinin aile ve arkadaşlarından destek almasına ve başka insanlarla ilişki kurmasına yardımcı olunur. Kişinin rehin alındığı deneyimi anlamasına ve atlatmasına yardımcı olacak eğitim ve danışmanlık programları sunulur. Her kişi için en uygun tedavi yöntemi farklı olabilir ve tedavinin etkisi de kişiden kişiye değişir. Ancak, öncelikle kişinin rehin alıcısından ayrılması ve bu deneyimi atlatmasına yardımcı olacak bir tedavinin uygulanması önemlidir. 

Stockholm Sendromu adı nereden gelir?   

Aynı zamanda katiline âşık olma sendromu olarak da bilinen Stockholm Sendromu, 1973’te İsveç’in Stockholm kentinde bir banka soygunundan sonra ortaya çıkmıştır ve bu olayda rehineler birkaç gün boyunca esir tutulduklarında onları tutanlara karşı olumlu duygular geliştirmişlerdir. Bu olay sonrasında, rehin alınanların bu tür bir davranış sergilemelerine Stockholm Sendromu adı verilmiştir.   

Stockholm Sendromu örnekleri, Patty Hearst vakası gibi, kaçıranlarla bağ geliştiren kaçırılan kurbanların vakalarını içerir. Patty Hearst davası, gazete yayıncısı iş adamı William Randolph Hearst’ün torunu Patricia Hearst’ün 1974’te kaçırılması olayıdır. Patty, bir süre sonra kendisini kaçıranlara yönelik sempati göstermeye başlamış ve onlara katılarak birçok suç işlemiştir. Daha sonra tutuklanmış ve banka soygunundan yargılanmıştır. Savunmasında, Stockholm Sendromu’ndan muzdarip olduğunu ve onu kaçıranlar tarafından beyninin yıkandığını iddia etmiş, ancak sonunda suçlu bulunmuş ve 35 yıl hapis cezasına çarptırılmıştır. 22 ay yattıktan sonra cezası politik önde gelenler tarafından affedilmiştir. Vaka, Stockholm Sendromu yaşanan olaylar arasında en bilinen örneklerinden biridir. Stockholm Sendromu, kaçırana âşık olma sendromu olarak da bilinir. Stockholm Sendromuna özel bir envanter yani resmi bir Stockholm Sendromu testi yoktur.

İlişkilerde Stockholm Sendromu 

Stockholm Sendromu, insanların bağımlı ve kontrol altındaki durumlarında ortaya çıkan bir tür psikolojik savunma mekanizmasıdır. Bu durumlarda, kişiler diğer tarafın şiddetli, tehditkâr veya kontrolcü davranışlarına uymak zorunda kalır ve zamanla diğer tarafa karşı sempatik duygular besleme eğiliminde olurlar.  

Stockholm Sendromu, sadece rehin alma olaylarında değil, aynı zamanda ilişkilerde, eş şiddeti yaşayan kadınlarda, istismara uğramış çocuk ve yetişkinlerde ve savaş esirlerinde de ortaya çıkmaktadır. Ayrıca, güçlü dini veya siyasi baskı, uzun süreli hapis veya ev hapsi gibi olaylarda da meydana gelebilir. İlişkilerde Stockholm Sendromu, bir tarafın diğer tarafa karşı güçsüz, bağımlı ve kontrol altında hissettiği durumlarda ortaya çıkar. Bu taraf, diğer tarafın abartılı şiddetli, kontrolcü veya zararlı davranışlarına karşı sürekli uysa da diğer tarafa karşı pozitif ve sempatik duygular besler. İlişkilerde Stockholm Sendromu, insanların sağlıklı ve mutlu bir ilişki içinde olmalarına engel olabileceği için, zamanında tanınması ve uygun tedavi yöntemleriyle ele alınması önemlidir. Terapiler arasında; duygusal destek, kognitif davranışçı terapi, aile terapisi gibi yöntemler bulunur.