İnsanlar belirsizlik içeren herhangi bir konuyla alakalı kaygı veya korku duymaya eğilimlidirler. Bu son derece normaldir. Birçok insan için ölüm de bilinmeyenin korkusuyla ilişkilidir. Ölüm veya ölümle ilişkili kavramlar belirsizlik içeren kavramlar olduğundan bunlardan da belli düzeyde korkmak her insanın hissedebileceği bir duygudur. Fakat ölüm korkusu, kişinin kendisinin ya da değer verdiği birisinin ölümü konusunda yoğun bir endişe halinde olması, sürekli ölüm korkusu yaşıyorum hissi ile karşı karşıya kalması dolayısıyla daha farklı bir durum olarak tanımlanır.

Ölüm Korkusu Nedir?

Ölüm, kişiler için genellikle acı verici, korkutucu, geri dönülemez veya yalnızlık içeren bir kavram olarak algılanır ve bu da ölümle ilgili kişide korku duygusunu tetikleyebilir. Bu belirsizlik duyguları içinde kişinin belli miktarda korkması, kişinin kendi iyi oluş hali ile ilgili tüm kaygıları kadar doğal bir durum olarak kabul edilebilirken aşırı ölüm korkusu durumunun olması ve kişinin günlük yaşam işleyişini olumsuz etkilemesi gözden geçirilmesi gereken bir konu olabilir. Ölüm korkusu hastalığı, kişinin kendi ölümü veya sevdiği bir yakınının ölümü düşüncesiyle alakalı kaygı, korku ve stresi içeren bir korkudur. Bunun yanında bu korku, kişinin ölümden sonra kendisine ya da sevdiklerine ne olacağı hakkındaki endişelerini de içerir. Yaşanan anksiyete ölüm korkusu durumunu tetikleyebilir.

Ölüm Korkusu Neden Olur?

Ölüm korkusu çeşitli faktörlerden kaynaklanıyor olabilir. Bunlardan bazıları şunlardır:

·   Hayatta kalma içgüdüsü: Ölümden korkmak, biyolojik olarak hayatta kalma dürtüsünden kaynaklanan doğal bir insan tepkisidir. Kişinin kendisini güvende hissetmesi ve dolayısıyla koruma altına alması veya tehlikelerden kaçınması her insanda olan bir dürtüdür. Kişi, tehlikede olduğunu hissettiği ya da düşündüğü zaman birden ölüm korkusu gelmesi  durumu yaşanabilir.

·   Kültürel/dini inançlar: Ölümün nasıl algılandığı, kişinin benimsediği kültürel ve dini inançlara göre değişkenlik gösterebilir. Örneğin bazı inançlara göre ölüm yaşamın doğal bir parçası iken bazı inançlara göre ölüm bir ceza aracıdır. Aynı zamanda ölüm korkusu ölümden sonra ne olacağına ilişkin inançlardan da etkilenebilir.

·   Kişinin deneyimleri/travmalar: Kişi, bir başkasının ölüm anına şahit olmuş ya da kişinin kendisi ölüm tehdidi ile karşı karşıya gelmiş ise kişide ölüm korkusu oluşabilir. Bunlar gibi travmatik anılara sahip olan insanlar kendilerini tehdit altında hissederek hayatlarının bir anda ellerinden kayıp gideceği konusunda korkuya kapılabilirler.

·   Varoluşsal kaygılar: Kişinin, yaşamın anlam ve amacıyla ilgili daha soyut konular hakkında sorgulamalar yapması ölüm korkusuna neden olabilecek bir diğer faktördür.

·   Yaşlanma ve sağlık sorunları: Kişinin yaşlanması ya da sağlıyla ilgili problemler yaşaması, ölüm ve ölümün sonuçları hakkında daha fazla düşünmesine neden olabilir. Bu da kişide ölüm korkusunu ortaya çıkarabilir.

·   Medya: Medya üzerinden ölümün korkutucu olduğuna dair maruz kalınan görüntüler veya video kayıtları kişinin ölüm korkusunu tetikleyebilir.

Ölüm korkusu çok yönlü ve komplike bir kavram olduğundan ölüm korkusunun sebeplerinin kişiye özgü olduğunu, kişiden kişiye farklılık gösterebileceğini belirtmekte fayda vardır.

Ölüm Korkusu Belirtileri Nelerdir?

Ölüm korkusu belirtileri kişiye göre değişiklik gösterebilir fakat genel anlamda bu belirtiler şunlardır:

·   Fiziksel belirtiler: Bir anda gelen ölüm korkusu yaşayan kişilerde terleme, titreme, hızlı kalp atışı, nefes darlığı vb. fiziksel belirtiler görülebilir.

·   Kaçınma ile ilgili davranışlar: Ölüm korkusu yaşayan kişiler, ölümü çağrıştıracak bazı olay, mekan ya da nesnelerden kaçınabilirler. Örneğin mezarlık, kefen, morg, hastane ya da cenaze törenleri bunlardan bazılarıdır.

·   Olumsuz düşünceler: Sürekli ölüm korkusu yaşamak kişide birtakım olumsuz ve saplantılı düşüncelerin varlığı ile sonuçlanabilir. Kişi, kendisini ya da sevdiği birinin ölme olasılığını sürekli olarak zihninde döndürüp sürekli ölüm korkusu ile karşı karşıya kalabilir

·   Duygusal sıkıntı: Ölüm korkusu psikoloji üzerinde de büyük bir etkiye sahiptir. Kişi ölüm korkusu sebebiyle kendisini üzgün, mutsuz, gergin, çaresiz vb. hissedebilir. Ölüm korkusu anksiyete problemlerine de neden olabilir.

·   Uyku problemleri: Ölüm korkusu kişide uyku düzensizliğine sebep olabilir.

Ölüm korkusu fobisi bulunan her bireyde bu belirtilerin birkaçına ya da hepsine sahip olmayabileceğini ve bazı kişilerin daha farklı belirti gösterebileceğini vurgulamak önemlidir.

Ölüm Korkusu Nasıl Yenilir?

Her an ölüm korkusu yaşamak insanların günlük hayattaki işlevselliğini olumsuz etkileyebilir. Unutulmamalıdır ki ölümden korkmak oldukça normaldir ancak bunun hayatın odak noktası haline getirilmesi, hem gündüz hem geceleri ölüm korkusu yaşanması, hayatı büyük oranda etkilemesi açısından ölüm korkusunu üstesinden gelinmesi gereken bir konu haline getirebilir. Dolayısıyla ölüm korkusunu yenmek konusunda yardımcı olabilecek bazı faktörler şunlardır:

·   Kişinin ölüm hakkındaki düşünce ve inançlarını keşfetmesi: Ölüm korkusunun sebeplerinden biri de kişinin ölüm hakkındaki düşünce ve inançlarıdır. Bu korkuyla baş edebilmek için öncelikle bu düşünce ve inançları keşfetmek ve ardından bunların incelemesini yapmak kişinin farkındalığını arttırabilir ve bu da kişi için faydalı olabilir.

·   Ölümün kaçınılmaz olduğunu kabul etmek: Kişinin ölümün hayatın doğal bir parçası olduğunu, bundan kaçınmanın mümkün olmadığını ve eninde sonunda ölümle yüzleşilmesi gerektiğini kabul etmesi ölüm korkusunu yenmede etkili olabilir.

·   Şimdiye odaklanmak: Anda kalmak, şu ana odaklanmak ve hayatı dolu dolu yaşamak da ölüm korkusunu yenmede yardımcı olabilecek bir faktördür. Kişi şimdiye odaklanıp tamamen şimdi ile meşgul olduğunda gelecek için daha az endişeye kapılabilir veya geçmiş hakkında daha az düşünebilir. Bu da o andan daha fazla doyum sağlanmasına yardımcı olabilir.

·   Pozitif tutum geliştirmek: Yaşamdaki pozitif yönlere odaklanmak, kişinin kendisini daha iyi hissetmesine ve daha az korku duymasına yardımcı olabilir.

·   Başkalarıyla iletişim halinde olmak: Arkadaş, aile ya da uzman bir kişi ile konuşmak, daha farklı bakış açıları kazanılmasında ve bu korkunun üstesinden gelinmesinde etkili olabilecek bir faktördür.

Ölüm Korkusu Tedavisi

Ölüm korkusu yaşamak doğal bir içgüdü olduğundan ölüm korkusu tedavisi için özel bir tıbbı tedavi yoktur. Ancak kişi bu korku ile baş etmekte zorlanıyor ve bu durum kişinin hayatında ciddi sorunlara neden oluyorsa kişinin psikoterapi ve çeşitlerinden yardım alması faydalı olacaktır. Bunun özelinde “bilişsel-davranışçı terapi (BDT), EMDR, farkındalık temelli terapi çeşitleri etkili olabilecek terapilerdendir. Yaşlılarda ölüm korkusu tedavisi için de aynı durum geçerlidir.

Çocuklarda Ölüm Korkusu

Çocukların ölüm korkusu yaşaması duygusal gelişim basamaklarından bir tanesi olması açısından oldukça yaygın ve normal bir durumdur. Bu korku hali, çocuğun gelişim dönemine ve bireysel farklılıklara göre değişkenlik gösterebilir. Örneğin okul öncesi yaş grubu çocuklar daha çok hayalet, canavar gibi durumların kendisine zarar verebileceğinden korkabilirler. Ya da sevdiklerinin ölmesi ve kendilerini yalnız bırakmaları ihtimalinden dolayı terk edilme kaygısı yaşayabilirler. Daha büyük çocukların ise okul öncesi yaş grubuna göre daha farklı bir ölüm anlayışı mevcuttur. Bu çocuklar bilinmeyenin ardındaki belirsizlikten veya var oluşun sona ermesinden korkabilirler. Ebeveynlerin çocuğun gelişim dönemine uygun biçimde ölümle ilgili açıklamalar yapmaları ve çocuğun kendisini güvende hissetmesine yardımcı olmaları önemlidir. Aynı zamanda çocuğun duygularını ifade etmesini kolaylaştıracak ortam sunmaları ve çocuğu etkin bir biçimde dinlemeleri önemli olan bir diğer noktadır.

Ergenlerde Ölüm Korkusu

Ergenlerde ölüm korkusu, çocukluk dönemindeki korkudan daha karmaşık olabilmektedir. Ergenlik dönemindeki kişinin artan bilişsel gelişim düzeyiyle beraber soyut veya varsayımsal düşünmesi ve ölümden sonra neler olabileceği hakkındaki olasılıkları değerlendirmesi ergenin ölümle ilgili korku duymasına sebep olabilir. Aynı zamanda ergenler, gelecekleri için yaptıkları planlarına ulaşamayacakları ve bunu kaçırmak istemedikleri için korkabilirler. Bunların yanında yine bilinmeyenden korkma, acı duymaktan korkma, varoluşsal kaygılar gibi nedenlerden dolayı da korku duyulabilir.

Yaşlılarda Ölüm Korkusu

Yaşlılık dönemi, diğer dönemlere göre ölümün ve ölümlülüğün daha fazla farkına varıldığı ve kendi ölümüne ilişkin korkuların daha fazla arttığı bir dönem olabilir. Kişiler yaşlandıkça sevdiklerinin ya da tanıdıklarının ölümüne daha fazla şahit olurlar ve bu durum da ölümle ilgili korkunun artmasına sebep olabilir. Aynı zamanda yaşlı bireylerin diğer dönemlere göre daha fazla sağlık sorunlarıyla karşı karşıya kalmaları da endişelerinin artması ile sonuçlanabilir. Elbette her yaşlı için aynı durum söz konusu olmayabilir. Bazıları ölüm gerçeğini daha fazla kabullenme ve ölümle barışık olma gibi duygulara da sahip olabilmektedir. Yaşlılarda ölüm korkusu kişinin ölümü anlamlandırma biçimine göre farklılık gösterebilir.

Ölüm Korkusu Nasıl Geçer?

Ölüm korkusu ile baş edebilmek için ölüm hakkında bilgi edinmek, ölümü kabullenmek, başkalarıyla bağlantı kurmak, destek aramak ya da kişinin kendisine iyi gelebileceğini düşündüğü aktivitelerde bulunmak yararlı olabilir. Yaşanan vesvese ölüm korkusu durumunu tetikleyebilir ve bu durum ölüm korkusuyla baş etmeyi zorlaştırabilir. Unutmamak gerekir ki ölüm korkusuyla baş edebilmek belli bir süre gerektirir ve bu sürecin çok çabuk sonuç vermesini beklemek doğru değildir. Bu süreç boyunca ölüm korkusuyla baş edebilmek için tek bir doğrunun olmadığını bilmekte ve farklı stratejileri uygulamakta fayda vardır. Bir kişinin uygulamış olduğu strateji o kişiye iyi gelebilirken başka bir kişiye aynı etkiyi veremeyebilir. Dolayısıyla kişinin öncelikle kendini iyi tanıması ve kendisine iyi gelecek stratejiyi bulmak için gerekirse yardım almaktan çekinmemesi önemlidir. Bu durum ölüm korkusunu yenenler için ortak bir noktadır.