BDT yani bilişsel davranışçı terapi (kognitif davranışçı terapi), kişinin düşünce-duygu-davranış bağlantısı arasındaki ilişki üzerine odaklanan bir terapi çeşididir. Bilişsel davranışçı terapiye göre insanların olumsuz duygu ve davranışların altında yatan sebep o anki durumla ilgili olabildiği gibi kendi düşünce sistemlerinden de kaynaklanıyor olabilir.

Bilişsel Davranışçı Terapi Nedir?

Bilişsel davranışcı terapi, bireylerin olumsuz, hoş olmayan veya çarpıtılmış düşüncelerinin yine olumsuz duygu ve davranışlara sebep olacağına ve bilişteki bu düşünce ve inançları istenen biçimde değiştirerek kişinin psikolojik olarak daha sağlıklı bir birey haline gelebileceği düşüncesini temel alır. BDT yaklaşımı, kişilerin düşüncelerini ve inançlarını gerçekçi tuttuğunda olayları anlamlandırmalarının da gerçekçi olacağına, bunun da kişinin yaşadığı problemlerinin düzelmesine katkıda bulunacağını savunur. Birtakım sorunlara yol açan uyumsuz düşüncelerin yerine işlevsel olanları yerleştirmeye çalışır.

Bilişsel Davranışçı Terapi Ne İşe Yarar?

Bilişsel davranışçı yaklaşım, bireylerin düşünceleri, duyguları ve davranışları arasındaki ilişkinin farkına varmalarına ve daha olumlu düşünceler geliştirmelerine yardımcı olmayı amaçlar. BDT ne işe yarar konusunu maddeler halinde açıklayacak olursak;

-Olumsuz düşünce kalıplarını tespit edebilir.

-Olumsuz düşünce kalıpları üzerinde çalışarak bu düşünceleri olumlularıyla değiştirebilir.

-Düşünce kalıplarının iyileştirilmesinin ardından kişinin ruh halini olumlu anlamda yönetmesine yardımcı olabilir.

-Olumsuz düşünce ve duyguların sebep olduğu problemli davranışların değiştirilmesine yardımcı olabilir.

-Stresin yönetilmesini ve zor durumlarla başa çıkma stratejilerinin geliştirilmesini sağlayabilir.

-Daha sağlıklı kişilerarası ilişki kurulmasını sağlayabilir.

Bilişsel Davranışçı Terapi Kimlere Uygulanır?   

Bilişsel davranışçı terapiler, ilk uygulanmaya başladığında daha çok yetişkinlere yönelik olsa da günümüze yaklaştıkça çocuk ve ergenlerin de sahip olduğu birçok problem çözümü için kullanılabilmektedir. Örneğin çocuk ve ergenlerde saldırganlık, zorbalık gibi davranış sorunlarına müdahale veya bu sorunları önlemede BDT terapisi kullanılabilmektedir. Çünkü bilişsel davranış terapisi, bunlar gibi davranış sorunlarının temelinde bilişler yani düşünceler yattığını varsayar. Dolayısıyla bu davranışlar üzerinde bdt teknikleri ve uygulamaları etkili olabilmektedir.

Bilişsel Davranışçı Terapi Hangi Hastalıklarda Kullanılır?

-Anksiyete Bozuklukları: Bilişsel ve davranışçı terapi, panik atak, yaygın kaygı bozukluğu veya fobilerin tedavisinde kullanılabilmektedir. Spesifik olarak da bilişsel davranışçı terapi yöntemleri sınav kaygısı bilişsel davranışçı terapi için üzerinde çalışılan önemli bir konudur.

-Duygudurum Bozuklukları: Depresyon veya bipolar bozukluk, bilişsel davranışçı terapisi ile tedavi edilebilmektedir.

-Travmaya Bağlı Bozukluklar: BDT teknikleri, travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) veya akut stres bozukluğu (ASB) gibi durumlarda da uygulanabilmektedir.

-Yeme Bozuklukları: Yeme bozuklukları, bireylerin doğru olmayan biçimde yeme davranışlarını, düşüncelerini ve tutumlarını içeren bir bozukluk olarak kabul edilmektedir. Kişi çok fazla yemek yeme, kendi kendini kusturma, sıkı diyet yapma gibi davranışlar sergileyebilir. Dolayısıyla yeme bozuklukları ve bilişsel davranışçı terapi birlikte kullanıldığında etkili olabilmektedir.

-Madde Kötüye Kullanımı ve Bağımlılığı: BDT’ye göre bağımlılık, işlevsel olmayan düşüncelerin davranışsal bir sonucudur. Bundan dolayı BDT terapi, madde kötüye kullanımı ve bağımlılığı tedavisinde etkin olarak kullanılmaktadır.

Bunlar dışında BDT, obsesif-kompulsif bozukluk, uyku bozuklukları, öfke kontrol güçlüğü, iletişim problemleri vb. durumlarda da etkili olabilecek bir terapidir.

Bilişsel Davranışçı Terapi Kaç Seans Sürer?

Bilişsel terapi yöntemleri, BDT eğitimleri veren kurumlar tarafından (örneğin BDT derneği) bdt eğitimi almış uzmanlar tarafından uygulanır. Bilişsel ve davranışçı terapi seanslarının ne kadar süreceği kişinin probleminin doğasına göre değişkenlik gösterir. Kimi problemler kısa zamanda çözümlenebiliyorken kimi problemlerin çözümü daha uzun süreli olabilmektedir. BDT tedavisi süresi, bilişsel davranışçı terapist ile danışan arasındaki işbirliğine göre de azalıp artabilmektedir. Dolayısıyla bu süreçte işbirliğinin ve bireyselleştirilmiş bir tedavi planı ile ilerlemenin önemli olduğunu vurgulamak gerekir.

Bilişsel Davranışçı Terapi Nasıl Uygulanır?

BDT terapi çalışmalarının odak noktası danışanın düşünce yapısıdır ve bilişsel yapı; temel inançlar, ara inançlar ve otomatik düşünceler olmak üzere üç ayrı kategoriye ayrılır. Seans sürecinde uygulanan bilişsel müdahalelerin başında otomatik düşünceler (kişinin zihninde anlık beliren, genellikle rahatsız edici duygulara sebep olabilen, doğruluğu sorgulanmayan düşünceler) ele alınır. Bu otomatik düşüncelerin öncelikle danışana fark ettirilmesi ve ardından gerçekçi hale getirilmesi amaçlanır. Otomatik düşünceler üzerinde çalışma yapıldıktan sonra bu düşüncelere sebep olan “ara inançlar” ve “temel inançlar” üzerinde çalışmaya geçilir. Bu inançlar, otomatik düşüncelere göre değişime daha dirençlidir. Temel inançlar, kişinin hem kendisi hem etrafı hakkında geliştirmiş olduğu kesin, katı fikirleridir. Ara inançlar iste temelini “temel inançlardan” alan kurallardır. Terapi sürecinde bu inançların değiştirilip yerine sağlıklı ve olumlu düşünceler yerleştirilir. Kısaca terapi sürecinde terapist;

-Öncelikle danışanın düşünce, duygu ve davranışlarını değerlendirip danışanla beraber bir tedavi planı oluşturur.

-Olumsuz düşünceler belirlenir ve bu düşüncelerin sorgulanması sağlanır. Böylelikle bu olumsuz düşüncelerin yerine yapıcı düşünce ve inançların yerleştirilmesine yardımcı olunur.

-Danışanın olumsuz düşünceleriyle nasıl baş edebileceği konusunda yeni baş etme stratejileri öğretilir.

-Bu yeni baş etme stratejilerinin günlük hayatta kullanımı için alıştırmalar yapılır.

-Düzenli olarak danışanın ilerlemesi değerlendirilir ve gerektiğinde düzenlemeler yapılır.

Bilişsel Davranışçı Terapi Teknikleri Nelerdir?

Bilişsel davranişçi terapi teknikleri bazen bilişlerin tanımlanıp değiştirilmesine bazen de davranış değişikliği sağlamaya yönelik hizmet edebilmektedir. Bu bilişsel terapi teknikleri kullanımı kişinin problemine göre değişiklik gösterir. Bazı BDT teknikleri şunlardır:

-Sokratik sorgulama ve yönlendirilmiş keşif: Bilişsel davranışçı terapisi, doğru zamanı yakalayıp uygun sorular sormayı çok önemli görür. Bu teknik de danışanın problemine yönelik açık uçlu soruları içerir. Sorularla önce danışanın merakı tetiklenir ve bildikleri yoluyla bilmediklerine ulaşır.

-İşlevsel olmayan düşüncenin kaydı: Kişinin yaşamış olduğu olaya dair tarih, ortam, olaya verilen duygusal ve davranışsal tepkilerin veya olaya ilişkin çarpıtılmış düşünce ve inançların kayıt ettirilmesidir. Bunun yanında bu düşünce ve inançların yerine işlevsel olanların kayıt ettirilmesi istenir. Amaç somut olarak ne düşündüğünü, hissettiği veya yaptığını danışana göstermektir.

-Aşağı Doğru Ok Tekniği: Sorulan sorularla danışanın temel inançlar, ara inançlar ve otomatik düşüncelerinin farkına varmasına yardımcı olunur.

Yeniden Çerçeveleme: Bu teknik, olumsuz düşünce ve inançları daha olumlu, gerçekçi düşünce ve inançlara dönüştürmeyi içerir.

-Düşünceyi durdurma ve yeniden odaklanma: Olumsuz düşünceler birbiriyle bağlantılıdır ve bir olumsuz düşünceden diğerine kolaylıkla geçilebilir. Bu da kişide hoş olmayan duygular yaratabilir. Bu teknik ile danışanın rahatsız edici düşünceye odaklanması ve bu düşünceyi durdurmasına yardım edilir. Ardından danışanın olumlu düşüncelere odaklanması sağlanarak olumsuzu düşünmesi bir müddet durdurulur.

-Aşamalı etkinlik planı: Yapılacak bir uygulama küçük parçalara bölünerek uygulanır. Böylelikle amaca daha kolay ulaşılabilir.

-Davranışın prova edilmesi: Kişinin yapacağı bir davranış, oturumlarda prova edilir. Terapist burada danışana geribildirim verir ve koçluk yapar.

-Gevşeme teknikleri: Kişide endişe, stres veya öfke uyandırabilecek davranışlarda etkili olabilecek bir yöntemdir. Nefes alma egzersizleri, imgesel gevşeme gibi çeşitleri vardır.

Ev ödevleri: Ev ödevleri, bilişsel davranışçı tedavi yöntemlerinden birisidir. Bilişsel davranışçı terapi ev ödevleri yardımıyla seanslarda öğrenilen becerilerin pekiştirilmesini ve günlük yaşantıda kullanılmasını hedefler

Bunlar gibi var olan birçok teknik, danışanın ihtiyaçlarına göre terapötik becerilerle beraber kullanılmaktadır.

Bilişsel Terapi ve Bilişsel Davranışçı Terapi Farkları Nelerdir?

Bilişsel terapi ile bilişsel davranışçı terapi, birbirleriyle bağlantılı fakat birbirinden farklı iki psikoterapi çeşididir. Her iki terapi de düşüncelerin duygu ve davranışları şekillendirdiğini varsayarken yaklaşım ve teknik konusunda ayrışır.

Aaron Beck tarafından geliştirilen bilişsel terapi, kişinin duygu ve davranışlarını yaşanan olayların değil düşüncelerin belirlediğini savunur. Bilişsel terapist, danışanın çarpıtılmış düşüncelerini tanımlayıp danışanla beraber bu düşüncelerin daha rasyonel olanlarla değiştirilmesini amaçlar.

Bilişsel davranışçı terapi ise bilişsel terapi ile davranışçı terapinin birleştirilmiş halidir. BDT kurucusu Aaron Beck ile Albert Ellis’tir. BDT, sadece çarpıtılmış olumsuz düşüncelerin değiştirilmesini değil, bununla beraber problem teşkil eden davranışların da değiştirilmesine odaklanır. Bu noktada kullandığı teknikler bakımından bilişsel terapiden farklılık gösterir.

Bilişsel Davranışçı Terapi Seans Ücreti

Her psikoterapi yaklaşımında olduğu gibi bilişsel davranışçı terapide de seans ücreti uzman uzmana farklılık gösterebilmektedir. Uzmanın deneyim süresi, almış olduğu eğitimler, kişisel ve mesleki gelişimi gibi faktörler seans ücretini etkileyebilmektedir. Bu nedenle seans ücreti ile ilgili net bir bilgi vermek doğru değildir.