Gaslighting bir kişinin diğer bir kişi üzerinde yanlış yönlendirmeler yaptığı, o kişinin düşünce ve duygularının gerçekliğinin sorgulanmasına neden olduğu bir durum olarak açıklanabilir. Gaslighting’e maruz kalan kişi genel anlamda aldığı kararları, yaptığı seçimleri veya anılarının doğruluğu veya gerçekliği ile ilgili zihninde soru işaretleri barındırır

Gaslighting Nedir?

Gaslighting ne demek? Psikolojide gaslighting bir çeşit duygusal istismar veya psikolojik manipülasyondur. Her insan gaslighting’e maruz kalabilir. Anne-baba-çocuk ilişkilerinde, kardeşler arasında, evlilik yaşantısında veya romantik bir ilişkide gaslighting açığa çıkabilir.. Gaslighting kişinin muhakeme yeteneğinin zayıflamasına, kendisinden şüphe duymasına, kendine olan güveninin olumsuz etkilenmesine veya psikolojik sağlığın zarar görmesine sebep olabilen bir davranıştır. Gaslighting sadece inat etmek, karşıdaki kişiyi düşünmemek veya sağlıksız iletişim demek değildir. Başka bir kişiyi denetim altına almak ve güçsüzleştirmek için kullanılan bilinçli veya bazen öğrenilmiş bir stratejidir. Bu durum kişiyi, manipüle eden kişinin kontrolü altına girmesi sonucuyla karşı karşıya bırakabilir.

Gaslighting Belirtileri

Gaslighting yaşayanlar aşağıdaki gaslighting belirtileri ile karşı karşıya kalabilirler. Bunlar;

·   Gaslightinge maruz kalan kişinin kendisini (duygularını, düşüncelerini, algılarını vb.) sürekli sorgulaması, kendisinden şüphe duyması,

·   Mağdur olan kişinin sürekli olarak suçlu hissetmesi, utanç duyması ve bundan dolayı devamlı özür dilemesi,

·   Mağdur kişinin; yaptığı işlerin doğru olmadığını düşünmesi, yaptıklarından kuşku duyması ve bundan dolayı öz güven zedelenmesinin yaşanması,

·   Mağdurun kendisini yalnız hissetmesi ve kendini sosyal çevreden izole etmesi,

·   Kişinin kendisini sürekli güvensiz veya gergin hissetmesi,

·   Kişinin maruz kalınan söylemlerdeki gibi biri olup olmadığını merak etmesi vb.

Gaslighting Teknikleri

Kişiyi manipüle eden kişinin kullandığı bazı gaslighting teknikleri şunlardır:

·   Reddetme: Gaslighting yapan kişi, bir durum veya söylemi, karşısındaki kişi doğruluğunu bilse bile inkar edebilir.

·   Küçültme: Manipüle eden kişi, gaslighting’e maruz kalan kişinin kırılıp üzüleceğini düşünmeden olay, durum veya duyguların önemini küçümseyebilir.

·   Yalan Söyleme: Gaslighting uygulayan insanlar genellikle gerçekleri çarpıtma ve savunduklarından geri adım atmama davranışlarını gösterirler. “Böyle bir şey olmadı, bunu sen uyduruyorsun” gibi gaslighting cümleleri sarf edebilirler. Kişinin yalan söylediği bilinse bile çok ikna edici olduklarından kafa karışıklığına sebep olabilirler.

·   Suçlama: Manipüle eden kişi, maruz kalan kişinin suçu olmamasına rağmen onu suçlayabilir veya kendi işlediği bir suçun sorumluluğunu karşıdaki kişiye atabilir.

·   Şefkatli Sözler Kullanma: Gaslighting uygulayan kişi, amacına ulaşabilmek adına kişiye sevgi dolu sözler ve nazik bir tavır ile yaklaşabilir. Örneğin “bunu senin iyiliğin için söylüyorum”, “seni ne kadar çok sevdiğimi biliyorsun”, “üzüleceğini bilseydim yapmazdım” gibi cümleler kullanabilirler.

·   Bilgilerin Saklanması: Manipüle eden kişi, karşı taraf için önemli olan bir bilgiyi kişiyi manipüle edebilmek adına saklayabilir.

·   Yönlendirme: Manipüle eden kişi, istediği konuyu açıp istediği konuyu değiştirebilir. Veya kendisini rahatsız eden bir durum varsa dikkati başka yöne yönlendirebilir.

Gaslighting Örnekleri

Bazı gaslighting örnekleri aşağıda verilmiştir:

·   Örneğin kişi söz verdiği ve onayladığı halde kişinin “bu asla olmadı, ben öyle bir şey söylemedim, yanlış hatırlıyorsun” demesi,

·   İlişkide bir partnerin diğerini sadakatsizlikle ilgili bir durum söz konusu olmamasına rağmen aldatmakla suçlaması,

·   Kişinin, karşı tarafı üzecek bir davranış sergilediğini bilse bile onu “çok hassassın, duygusal davranıyorsun, bunda üzülecek bir şey yok” şeklinde eleştirmesi,

·   Kişinin karşı tarafa hakaretler ettikten sonra “hep senin yüzünden böyle şeyler söylüyorum, beni bu hale getiren sensin” demesi,

·   Kişinin, kendisinin suçlu olduğunu bildiği halde karşıdaki kişiye “hayır bu senin hatan, benim değil” diyerek suçu karşı tarafa atması

Kullanılan bu ifadeler, mağdur olan kişinin özgüven kaybı yaşamasına, kendisini değersiz hissetmesine, başkalarından sürekli onay aramasına veya diğer ilişkilerinin de benzer olmasına neden olabilir.

Gaslighting Nasıl Anlaşılır?

Gaslighting’i anlamak için öncelikle gaslighting davranışının farklı şekillerde uygulanabildiğini bilmek ve kişinin hangi tekniği kullandığını anlamaya çalışmak gerekir. Yani kişinin “inkar etme, küçümseme, yalan söyleme, suçlama vb.” davranışlarından hangisini veya hangilerini kullandığının farkına varıp davranış tanımlanmalıdır. Bunun için gaslighting testi de yararlanılabilecek bir araçtır. Ardından bu davranışların neden yapıldığı üzerinde bilgi toplanmalı, bu davranışların hangi ortamlarda ve hangi koşullarda ortaya çıktığı üzerinde durulmalıdır. Gaslighting’i anlamanın bir diğer yolu da mağdur olan kişinin etkilenme durumudur. Mağdur olan kişi kendisini endişeli, depresif veya izole hissedebilir. Bunlar gibi ipuçlarından yola çıkarak kişinin gaslightinge maruz kalıp kalmadığı anlaşılabilir.

Gaslighting ile Başa Çıkma

-Gaslighting ile başa çıkabilmenin ilk yolu, konuyla ilgili bilgi sahibi olmaktır. Gaslighting mağdurları bunun için güvenilir web sitelerinden veya bilimsel kaynaklardan yararlanabilir.

-Gaslighting’e maruz kalan kişinin kendi sınırlarını tanıması, net sınırlar belirlemesi ve bunu karşı tarafa kararlı biçimde ifade etmesi, bu sınırların ihlal edilmesini engelleyebilir. Aynı zamanda bu sınırlar, iletişimde olan kişiler için gerçekçi beklentiler belirleme veya gerekirse iletişimi tamamen bitirme gibi durumları içerebilir.

-Unutulmamalıdır ki kişiyi en iyi yine kendisi tanır. Dolayısıyla kişinin kendisinden şüphe etmesi yerine kendi algı, duygu ve düşüncelerine güvenmesi ve bundan taviz vermemesi ya da kendisinden şüphe edecek bir olumsuz düşüncesini fark ettiğinde odağını olumluya çevirmesi önemlidir.

-Gaslighting’e karşı kayıt tutmak ( tarih, saat, söylenenler, yapılanlar vb.) kişinin ihtiyacı olduğunda gerçekliğe karşı bir kanıt sağlamasına yardımcı olabilir.

-Gaslighting kimi zaman tek başına başa çıkılması zor bir durum olabilir. Bundan dolayı kişinin sosyal destek çemberini kullanması yani aile veya arkadaş desteğinden faydalanması bu durumla başa çıkmayı kolaylaştırabilir.

-Gaslighting’e uğrayan kişi gevşeme egzersizleri, meditasyon veya doğa ile zaman geçirmek gibi sakinleştirici bazı etkinlikler yapabilir. Kişisel bakıma önem göstermek kişinin kendisini daha iyi hissetmesine katkıda bulunacaktır.

-Kişi gaslighting ile başa çıkma konusunda zorluk yaşıyor ve bu durumun üstesinden gelemiyorsa bir ruh sağlığı uzmanından profesyonel yardım alabilir. Bu yollarla gaslighting tedavisi mümkün olabilmektedir.

İlişkilerde Gaslighting

Gaslighting’e aile, iş veya arkadaş ilişkilerinde rastlanılsa da genel olarak romantik ilişkilerde daha sık rastlanılmaktadır. İlişkide bir partnerin diğerini suçlama, bilgileri gizli tutma, sözlü tacizde bulunma, yalan söyleme, inkar etme gibi davranışları gaslighting ilişki işaretlerindendir. Sağlıklı ilişkilerde partnerlerden biri diğerinin kendi düşüncelerine güvenmesini, aynı zamanda ilişki içinde kendisini güvende hissetmesini ister. Ancak gaslighting uygulanan ilişkilerde, partnerlerden biri diğerinin kendisinden şüphe duymasını, aldığı kararları sorgulamasını, zihninin bulanmasını ister. Bunun için gaslighting’e maruz kalan kişinin sürekli özür dileyebileceği biçimde bir iletişim kurulur. Bunun dışında mağdur olan taraf, başka ilişkilerinde de aynısını yaşayabileceği korkusuyla diğer ilişkilerinden uzak durmaya başlayabilir. Bir ilişkide gaslighting yaşanıyorsa, yardım ve destek almak son derece önemlidir. Gaslighting ile baş etmek zor olabilir fakat doğru destek ve stratejilerle kişi kendisini ve öz değer duygusunu koruyabilir.