Kleptomani, tekrarlayan ve takıntılı bir şekilde çalmaya yönelik dürtülerin ve davranışların egemen olduğu bir zihinsel durumdur. Bu durum, çalmanın kişinin maddi veya duygusal ihtiyaçlarını karşılamadığı durumlarda bile devam etmesiyle karakterizedir. Kleptomaninin temel özelliği, çalma eyleminin keyfi veya maddi kazanç amacı gütmeksizin gerçekleştirilmesidir.

Kleptomani testleri, bir kişinin kleptomani olup olmadığını belirlemeye yardımcı olmak için kullanılan araçlardır. Bu testler genellikle psikiyatristler ve psikologlar tarafından uygulanır. Kleptomani teşhisi, belirli kleptomani özellikleriyle ilgili bir klinik değerlendirme ve diğer olası nedenlerin ekarte edilmesini gerektirir.

Kleptomaniye yönelik yaygın bir test, “Massachusetts Kleptomani Ölçeği” (Massachusetts Kleptomania Scale) olarak bilinen bir ölçektir. Bu ölçek, çalma dürtüsü, çalma davranışı, düşünceler ve hisler gibi farklı alanları değerlendiren bir dizi sorudan oluşur. Birey uzmana başvurduğunda, bireye uygun testler yapılır ve durumu değerlendirilir.

Kleptomani Nedir?

Kleptomani ne demek sorusunun cevabı şöyledir: Kleptomani, bir zihinsel durum olarak sınıflandırılan ve tekrarlayan takıntılı çalma dürtülerinin ve davranışlarının egemen olduğu bir durumdur. Kleptomaninin temel özelliği, çalma eyleminin kişinin maddi bir gereksinimi karşılamak veya başkalarını zarara uğratmak amacı taşımadan gerçekleştirilmesidir.

Kleptomaninin tam nedeni kesin olarak bilinmemektedir, ancak genetik ve çevresel faktörlerin etkileşimiyle ortaya çıktığı düşünülmektedir. Stres, anksiyete, depresyon gibi ruh sağlığı durumları da kleptomaniyi tetikler veya etkiler.

Kleptomani, halk arasında bilinen adıyla hırsızlık hastalığı veya çalma hastalığı, anormal bir dürtüyle tekrarlayan hırsızlık eylemlerine yol açan bir zihinsel durumdur. Kleptomani genellikle nedeni belirsizdir, ancak kleptomani sebepleri arasında genetik ve nörolojik faktörlerin etkili olduğu düşünülmektedir. 

Kleptomani dsm-5 tanı kriterlerine göre, kişinin tekrarlayan çalma nöbetleri yaşaması, eşyaları çalma dürtüsünün bastırılamaz olması, çalmanın kişinin kişisel çıkarı olmaksızın gerçekleşmesi ve başka bir ruhsal bozukluktan kaynaklanmaması gibi belirli kriterleri karşılaması gerekmektedir. Bunlar kleptomani tanı kriterleridir. Kleptomani, cezai sorumlulukla ilgili olarak, bu durumun hastalık olduğu ve kişinin çalma davranışından sorumlu tutulamayacağı kabul edilir. Yani etik olarak kleptomani cezai sorumluluğu yoktur lâkin yasalar değişiklik gösterebilir. 

Kleptomani Sebepleri 

Kleptomani’nin kesin sebepleri tam olarak anlaşılamamış olsa da, çeşitli faktörlerin bir araya gelerek bu duruma yol açacağı düşünülmektedir. Yani kleptomani neden olur sorusunun cevabı henüz net değildir. Potansiyel kleptomani nedenleri faktörlerinden bazıları şunlardır:

• Genetik Yatkınlık: Ailede kleptoman olan kişilerde bu duruma yakalanma olasılığı daha yüksek olabilir. Genetik faktörlerin, kleptomani gelişiminde rol oynayacağı düşünülmektedir.
• Kimyasal Denge: Beyindeki kimyasal dengede bozulma veya düzensizlik, kleptomani nedenidir. Dopamin, serotonin ve norepinefrin gibi sinir iletiminde rol oynayan kimyasalların dengesizliği kleptomaninin gelişimine katkıda bulunur.
• Zihinsel Sağlık Sorunları: Kleptomaninin bazı vakalarında, anksiyete bozuklukları, obsesif-kompulsif bozukluk, depresyon gibi zihinsel sağlık sorunları ile ilişkili olduğu gözlemlenmiştir. Bu durum, kleptomaninin psikolojik bir tepki veya kompülsiyon olarak ortaya çıkacağını gösteriri.
• Duygusal Stres: Stresli yaşam olayları, travmalar veya duygusal baskılar, kleptomaninin ortaya çıkmasına katkıda bulunur. Kleptomani, stresle başa çıkma mekanizması olarak ortaya çıkmaktadır
• Davranışsal Bağımlılık: Bazı uzmanlar, kleptomaninin bir tür davranışsal bağımlılık olduğunu öne sürmektedir. Bu durumda, çalma eylemi, kişiye geçici bir rahatlama veya hoş bir duygusal tepki sağlayarak tekrarlanan bir davranış haline gelmektedir.

Yukarıda belirtilen sebep faktörleri, kleptomaniye katkıda bulunan etkenlerdir. Ancak, her bireyde aynı sebep faktörleri olmasına rağmen kleptomani gelişmeyebilir. Kleptomani gelişiminde etkili olan tam nedenler ve mekanizmalar henüz tam olarak anlaşılamamıştır ve ileri araştırmalar gerekmektedir.

Kleptomani Belirtileri 

Kleptomani hastalığı belirtileri, aşağıdaki şekillerde ortaya çıkar:

• İstenmeyen Dürtüler: Kleptomaniye sahip olan kişiler, çalmak gibi istenmeyen ve dürtüsel bir içgüdü hissi yaşarlar. Bu dürtüler, kişinin iradesine karşı gelir ve engellenemez bir şekilde ortaya çıkar.
• Anksiyete veya Gerginlik: Çalma dürtüsü arttığında veya bastırıldığında, kişi anksiyete veya gerginlik hissi yaşar. Çalma eylemi gerçekleştikten sonra ise geçici bir rahatlama hissi ortaya çıkar.
• Planlama ve Hazırlık: Kleptomaniye sahip olan kişiler, çalma eylemi için planlama ve hazırlık yaparlar. Önceden hedef seçme, çevreyi gözlemleme ve çalma fırsatlarını araştırma gibi davranışlar sergilerler.
• İstenmeyen Çalma Davranışı: Kleptomaninin en belirgin belirtileri arasında çalma eylemi yer alır. Bu eylem, kişinin maddi bir gereksinimi karşılamak veya başkalarını zarara uğratmak amacı taşımadan gerçekleştirilir. Çalma genellikle değerli veya gereksiz nesneleri içerir ve çalınan eşyaların değeri önemli değildir.
• Suçluluk ve Pişmanlık: Kleptomani sonrasında, kişi çalma eylemiyle ilgili suçluluk, pişmanlık ve utanç duyguları yaşar. Ancak bu duygular, çalma davranışının tekrarlanmasını engellemeye yetmez.
• Sosyal ve Mesleki Sorunlar: Kleptomani, kişinin sosyal ve mesleki hayatını olumsuz etkiler. Çalma eylemleri, hukuki sorunlara, maddi kayba ve ilişkilerde güven kaybına yol açar.

Kleptomani belirtileri, çalma davranışının tekrar edici ve takıntılı bir şekilde gerçekleşmesi ile karakterizedir. Bu belirtiler, kişinin günlük yaşamını etkiler ve psikolojik rahatsızlık ve stres yaratır. Kleptomani teşhisi koymak için bir uzmana başvurmak önemlidir, çünkü doğru tanı ve tedavi planlaması gerekmektedir.

Kleptomani Çeşitleri 

Kleptomani, tekrarlayan takıntılı çalma dürtülerinin ve davranışlarının egemen olduğu bir zihinsel durumdur. Ancak, kleptomani çeşitleri hakkında bir sınıflandırma yapılmamıştır. Kleptomani, genel olarak çalma davranışının belirli özelliklerini içeren bir tanıdır.

Kleptomani, kişinin maddi bir ihtiyacı karşılamak veya başkalarını zarara uğratmak amacı gütmeksizin gerçekleştirilen çalma eylemlerini tanımlar. Bu eylemler genellikle aniden ortaya çıkar, kişi üzerinde kontrol edilemez bir dürtü şeklinde hissedilir ve çalınan nesnenin değeri önemli olmaz.

Kleptomani, diğer çalma davranışlarından farklıdır çünkü motivasyonu maddi kazanç veya kişisel yarar değildir. Kleptomani olan kişiler, çalma eyleminden önce ve sonra suçluluk, pişmanlık ve utanç gibi duygusal tepkiler yaşarlar.

Kleptomani, ruh sağlığı uzmanları tarafından tanımlanan bir bozukluktur ve teşhis konulması için bir uzmana başvurulmalıdır. Ancak, kleptomani çeşitleri veya alt tipleri hakkında belirli bir sınıflandırma bulunmamaktadır. Her bireyde kleptomani belirtileri ve semptomları farklılık gösterir ve tedavi, bireysel duruma ve ihtiyaçlara göre planlanmalıdır.

Kleptomani Testi 

Kleptomani teşhisi koymak için, bir uzman tarafından uygulanan kapsamlı bir klinik değerlendirme gereklidir. Massachusetts Kleptomani Ölçeği (Massachusetts Kleptomania Scale – MKS), kleptomani belirtilerini değerlendirmek için kullanılan bir ölçektir. Bu test, 15 sorudan oluşur ve kişinin çalma dürtüleri, çalma davranışları, düşünceler ve hisler hakkında bilgi sağlar. Test, cevapları “hiçbir zaman”, “bazen”, “çoğu zaman” ve “her zaman” gibi bir derecelendirme skalasına dayanarak yanıtlanmasını gerektirir. Test sonuçları, kleptomani olasılığını göstermek için kullanılır, ancak kesin teşhisin doğrulanması için bir uzmana danışmak önemlidir.

Kleptomani Tedavisi

Kleptomani tedavisi, bir psikiyatrist veya psikolog tarafından uygulanan bireyselleştirilmiş bir yaklaşım gerektirir. Tedavi, kişinin semptomlarını yönetmeyi, dürtülerini kontrol etmeyi ve sağlıklı davranışları geliştirmeyi hedefler. Kleptomani tedavisi için kullanılan yaygın yöntemler şunlardır:

• Psikoterapi : Terapi, kişinin düşünce ve davranışlarını değiştirmesine yardımcı olur. Kişi, çalma dürtülerini tanımayı, dürtüleriyle başa çıkmayı ve alternatif sağlıklı davranışları geliştirmeyi öğrenir. Terapi ayrıca suçluluk, pişmanlık ve stresle başa çıkma becerilerini de geliştirmeye odaklanır.
• İlaç Tedavisi: Kleptomani tedavisinde bazı durumlarda ilaçlar da kullanılır. Antidepresanlar ve duygudurum düzenleyiciler gibi ilaçlar, kleptomani ilacı olarak dürtülerin kontrol edilmesine ve bağımlılıkla ilişkili semptomların hafifletilmesine yardımcı olur. İlaç tedavisi, bir uzman tarafından değerlendirildikten ve reçete edildikten sonra kullanılmalıdır.
• Destek Grupları: Kleptoman olan kişiler için destek grupları, benzer sorunlarla mücadele eden kişilerle bir araya gelme ve deneyim paylaşma fırsatı sağlar. Destek grupları, motivasyonu artırır, destek sağlar ve tedavi sürecinde kişiye destek olur.
• Stres Yönetimi: Kleptomani genellikle stresle ilişkilendirilir. Bu nedenle, stres yönetimi tekniklerini öğrenmek ve uygulamak önemlidir. Yoga, meditasyon, derin solunum egzersizleri gibi rahatlama teknikleri, stresi azaltır ve çalma dürtülerinin ortaya çıkmasını engeller.

Çocuklarda Kleptomani

Kleptomani, çoğunlukla yetişkinlerde görülse de çocuklarda da nadir durumlarda ortaya çıkar. Çocuklarda kleptomani belirtileri yetişkinlere benzerlik gösterir, ancak çocukluk çağındaki özel ihtiyaçlar ve tedavi yöntemleri dikkate alınmalıdır.

Çocuklarda kleptomani belirtileri yetişkinlerle benzerlik gösterir. Çocuklar, dürtüsel ve tekrarlayan çalma davranışları sergiler. Bu davranışlar genellikle hırsızlık, arkadaşlarının veya aile üyelerinin eşyalarını izinsiz almak veya mağazalardan çalmak gibi şekillerde ortaya çıkar. Çocuklar da çalma sonrasında suçluluk, pişmanlık ve gerginlik hissi yaşarlar.

Çocuklarda kleptomani tedavisi, bireyselleştirilmiş bir yaklaşım gerektirir. Bir çocuk psikiyatristi veya psikologu, çocuğun durumunu değerlendirir ve uygun tedavi planını belirler. Terapi, çocuğun dürtülerini tanımayı, dürtülerle başa çıkmayı ve sağlıklı davranışları geliştirmeyi öğrenmesine yardımcı olur. Aile desteği, tedavinin başarısı için önemlidir ve çocuğun çalma davranışının altında yatan faktörleri anlamada yardımcı olur.

Kleptomani Kaç Yaşında Başlar?

Kleptomani genellikle yetişkinlerde ortaya çıkan bir zihinsel durumdur. Belirtiler ergenlik veya erken yetişkinlik döneminde başlar. Çocuklarda kleptomani çok nadir görülür, ancak bazı istisnai durumlar vardır.

Çocuklarda kleptomaninin başlama yaşı ergenlik döneminden öncedir. Genellikle 5 ila 9 yaşları arasındaki çocuklarda görülür. Bu durumda, çocukların çalma davranışları, dürtüsel ve takıntılı bir şekilde gerçekleşir. Çocukların muhakeme becerileri tam olarak gelişmediği için bu çalma davranışı geçici olabilir. Bu nedenle çocuğu gözlemlemek önemlidir. 

Kleptomani, yetişkinlerde olduğu gibi çocuklarda da temelde psikiyatrik bir durumdur. Altta yatan nedenler bir çocuğun duygusal, sosyal veya psikolojik ihtiyaçları ile ilgilidir. Bu nedenle, kleptomani belirtileri gösteren bir çocuğun bir uzman tarafından değerlendirilmesi ve tedavi edilmesi önemlidir.

Kleptomani Raporu Nasıl Alınır?

Kleptomani raporu almak için, kleptomani tanısı ve tedavi süreci için bir uzmana başvurulması gerekmektedir. Uzman, kleptomani semptomlarını değerlendirecek, tanı koyacak ve tedavi planını belirleyecektir. Değerlendirme sürecinin ardından, uzman tarafından düzenlenen kleptomani raporu, kleptomani tanısını, semptomları ve tedavi sürecini belgeleyecektir. Rapor, gerektiğinde hukuki veya tıbbi amaçlar için kullanılabilir ve uzman tarafından bireye verilecektir.

Kleptomani Hastasına Nasıl Davranmalı?

Kleptomani bireylerine nasıl davranılması gerektiği konusunda anlayışlı ve empatik olmak çok önemlidir. Bu bireyler, çalma davranışlarından dolayı suçluluk, utanç ve pişmanlık duygularıyla mücadele ederler. Onlara suçlamadan yaklaşmak ve onları yargılamamak, duygusal destek sağlamak için önemlidir. Bireylerin kendilerini güvende hissetmelerini ve duygularını rahatça ifade edebilmelerini sağlamak da önemlidir. 

Aynı zamanda sınırları belirlemek ve çalma davranışının sonuçları hakkında açık ve net bir şekilde iletişim kurmak gereklidir. Bireylerin zihinsel bu durumu aşma sürecinde profesyonel yardım almaları için teşvik edilmeli ve bu süreçte yanlarında olunmalıdır. Bireylere, zihinsel durumu aşma planlarına uymaları ve bu sürece katılımlarını sürdürmeleri konusunda destek sağlamak da önemli bir adımdır. Kleptomani bireylerine yaklaşırken, onlara anlayışlı, destekleyici ve sabırlı bir şekilde davranmak, terapi sürecinde başarılı olmalarına yardımcı olacaktır.

Kleptomani Para Çalar mı?

Evet, kleptomani hastaları çoğunlukla eşyaları veya eşyalara ait nesneleri çalma eğilimindedirler. Ancak, kleptomani hastaları sadece para çalmakla sınırlı değildir. Herhangi bir eşya, eşya mağazalarında, marketlerde veya diğer yerlerde bulunan nesneler veya kişisel eşyalar da çalınabilir. Kleptomani, bir kontrolsüzlük durumudur ve çalma davranışı, hastaların istem dışı olarak ortaya çıkar. Bu nedenle, kleptomani hastalarının çalma davranışları, hedefledikleri nesnenin değeri veya maddi değeriyle ilgili değildir. Ancak, terapi sürecinde kleptomani semptomlarına yönelik destek ve terapi sağlanarak, çalma davranışları kontrol altına alınabilir.

Kleptomani Tedavisi Var mı?

Evet, kleptomani tedavisi bulunmaktadır. Kleptomani bir zihinsel durum olduğu için, terapi bir psikiyatrist, psikolog veya terapist tarafından yürütülür. Terapi süreci obsesif-kompulsif bozukluk veya dürtü kontrolü ile ilgili sorunları yönetmeye yardımcı olur. Destek grupları ve terapi seansları da hastaların destek almasına ve motivasyonlarını sürdürmelerine yardımcı olur. Tedavi süreci, hastanın bireysel ihtiyaçlarına ve semptomlarına göre uyarlanır.

Kaynakça:

Fullerton, R. A. (2007). Psychoanalyzing kleptomania. Marketing Theory, 7(4), 335-352.

Grant, J. E. (2006). Understanding and treating kleptomania: new models and new treatments. Israel Journal of Psychiatry and Related Sciences, 43(2), 81.

McElroy, S. L., Hudson, J. I., Pope, H. G., & Keck, P. E. (1991). Kleptomania: clinical characteristics and associated psychopathology. Psychological Medicine, 21(1), 93-108.
McElroy, S. L., Keck, P. E., & Phillips, K. A. (1995). Kleptomania, compulsive buying, and binge-eating disorder. The Journal of clinical psychiatry.