Fobi nedir; belirli bir nesne veya durumla ilgili, tehlike ile orantılı olmayan, mantık dışı kaygı veya korku durumu olarak tanımlanır. Bu kaygı ya da korku, cansız bir obje, bir hayvan ya da herhangi bir aktivite için hissedilebilir. 

Fobi ile korku aynı şey mi? 

Günlük hayatta her gün hissedebileceğimiz endişe ve korkuların fobi ile karıştırılmaması gerekir. Korku o an var olan somut tehlikeye karşı doğal ve duygusal bir tepki olarak tanımlanır. Örneğin evde yalnız kalkmaktan korkmak ya da yükseklik korkusu fobi değil anlık gelişen, gerçek bir tehlike durumunda hissedilen bir korku olabilir. Korkular günlük yaşamı olumsuz etkileyecek duruma geldikleri takdirde fobi olarak adlandırılır.  Genel olarak fobisi olan bireyler, korku uyandıran uyarana ne kadar yaklaşırlarsa ve o durumdan kaçmaları ne kadar zor olursa o kadar sıkıntı ve gerginlik yaşarlar.  Bundan dolayı korku yaratan durumla bir araya gelmemek, uzak durmak için büyük bir çaba gösterirler.  Hem de o durumdan aslında korkulacak bir şey olmadığını, durumun bir tehlike teşkil etmediğini bilmelerine rağmen. Fobisi olan kişiler bu korkularını yenmekte güçlük çekerler hatta o nesne veya durumu düşünmeleri bile aşırı derecede endişelenmelerine yol açabilir. 

Fobi Nelere Sebep Olur? 

Fobiler bireylerin günlük yaşantısını ve iş hayatlarını önemli derecede etkileyebilir. Hatta kişinin kendine olan güvenini azaltabilir ve fobiden kaynaklanan stres, endişe ve korkuyu yaşamak istemedikleri için kişiler sosyal hayatlarını da ihmal edebilir. Örneğin kamp yaparken etrafta dolanan küçük böceklerin olması birçoğumuz için rahatsız edici bir durumdur fakat bunun olacağını bilmek bizi kamp yapmaktan alıkoymaz. Ancak böcek fobisi olan biri bu sebepten ötürü kamp yapmak istemez. İşte bu örnekteki gibi korkulan şeyden uzak durma durumu, insanların sosyal hayatlarını ve arkadaşlık ilişkilerini olumsuz anlamda etkileyebilmektedir. Öte yandan, korku hissini yaratan ortamdaki düşüncelerini sorgulayan ve bu ortamdan kaçmayan kişiler, bu duygularını yenmeleri sonucunda hem önemli beceriler kazanırlar hem de kendilerine olan güven ve yeterlilik hislerinin artması gibi anlamlı gelişmeler gösterebilirler.

Fobi Çeşitleri Nelerdir?

Bireyler birçok fobi geliştirebilirler fakat geliştirilen fobiler 3 ana başlık içerisinde incelenmektedir. Bunlar; özgül fobi, sosyal fobi ve agorafobidir.  

Özgül fobi: Belirli nesnelere veya durumlara karşı anormal bir korku olarak tanımlanabilir. Korkulan nesneyle karşı karşıya kalındığında incinme korkusuna (örneğin; ısırılma) ya da kontrolü kaybetme korkusuna neden olan fobi türüdür. En yaygın görülen özgül fobiler böceklerden korkma (entomofobi), uçuş korkusu (aviofobi), karanlıktan korkma (akluofobi), yükseklikten korkma (akrofobi), kan korkusu (hematofobi), köpeklerden korkma (kinofobi), kapalı yerlerden korkma (klostrofobi), ölümden korkma (tanatofobi) şeklinde sıralanabilir.

Agorafobi:  Agorafobiye sahip bireyler toplu taşıma araçlarını kullanmak, açık/kapalı alanlarda ve kalabalık içinde olmak gibi durumlardan korku ve endişe duyarak bu durumlardan kaçınma eylemi gösterirler. 

Sosyal fobi: Kişilerin davranışlarının, söylediği sözlerin diğer kişilerce yargılanabileceği kaygısını taşıdığı, toplum içerisinde gülünç duruma düşeceği, utanç duyacağı veya rezil olacağı düşüncesi ve sürekli korkusunun olduğu sosyal hayatını olumsuz yönde etkileyen bir korkma durumudur.

Fobiler ile Nasıl Başa Çıkılır? 

Kişiler fobilerini yenmek için farklı yollar deneyebilirler. Tercih edilen baş etme yolları kişiden kişiye ve durumdan duruma farklılık gösterebilir. Dolayısıyla her insanın problemlerine çözüm aramak için başvurduğu kendi tarzı ve becerileri mevcuttur. Tabi çözüm yolu aramaya geçmeden önce kişi kendi problemini açıkça tanımlamalı ve istediği sonuca da bu tanımda yer vermelidir.  

Fobi, içinde bulunduğumuz duruma değil, bu durum için geliştirdiğimiz düşüncelerimize verdiğimiz bir korku reaksiyonudur. Bu nedenle, fobinizi yenmek için kontrolün kendinizde olduğunu fark edip, korku hissi uyandıran düşünce tarzınızın doğruluğunu sorgulamanız gerekir. Bu sorgulama sonucu korktuğunuz ortamla yüzleşip korkunuzu yenebilir, bunun sonucunda kendinize olan güveninizi arttırarak mücadeleci bir kişilik geliştirebilirsiniz. Ayrıca korkulan durumla yüzleşmek için attığınız ilk adımda, durum karşısında korku hissi yaşamayan biriyle beraber veya önce onu gözleyerek bu ilk tecrübeyi yaşamanız, bu tecrübenin olumlu sonuçlanmasına katkı sağlayabilir. 

Fobinizi yenme yolundaki ilk adımınızda, sizde en az korku uyandıran davranışla işe başlamak, sonrasında yavaş yavaş gerçekten korkulan durumu tecrübe etmek daha yararlı olacaktır. 

Fobinizle baş etme sürecinde diğer önemli bir etken, korku uyandıran durumun üstesinden gelebileceğiniz becerileri öğrenmenizdir. Bunu somutlaştıracak olursak örneğin topluluk önünde konuşma fobisi olan ve bundan kaçan bir öğrenci, önce kendisini ifade etme becerisini geliştirmeli, daha sonra bu temel beceriyi çeşitli topluluklarda deneyimleyerek geliştirmelidir. 

Fobilerin tedavi sürecinde ağırlıkla davranışçı terapi yöntemlerinin kullanılmakta olduğunu görmekteyiz. Davranışçı terapide, kişinin problemli davranışı belirlenir, tanımlanır ve uyaranlar karşısında daha kontrollü tepki vermesi öğretilir. Yapılan araştırmalarda EMDR terapinin de özgül fobi tedavisinde olukça etkili olduğu saptanmıştır. EMDR terapi ile kısa sürede önemli derecede iyileşmenin sağlandığı tespit edilmiştir. Fobinizin üstesinden tek başınıza gelemiyorsanız bir uzmandan yardım almanızı tavsiye ederiz.